در دو سال گذشته که سیاست پولی سختگیرانه در ترکیه اجرا شد، یکی از مهمترین تغییرات در حوزه اقتصاد خانوار و مصرفکننده، رشد چشمگیر استفاده از کارتهای اعتباری برای برداشت نقدی بود. دادههای بانک مرکزی ترکیه نشان میدهد که در بازه تیر ۲۰۲۳ تا تیر ۲۰۲۵، میزان برداشت نقدی از کارتهای اعتباری بهصورت سالانه ۴۵۴٫۳۵ درصد افزایش یافته و سهم آن در کل هزینههای کارت اعتباری حدود ۳ واحد درصد رشد کرده است.
افزایش استفاده از کارت اعتباری در دوره سیاست پولی سختگیرانه
تأثیر نرخ بهره و تورم بالا
در دوره افزایش نرخ بهره و تورم شدید، استفاده از کارتهای اعتباری در ترکیه رشد چشمگیری داشته است. هرچند گسترش خریدهای روزمره با کارت سهم مهمی در این افزایش داشته، اما آمارها نشان میدهد بیشترین رشد در دسته “سایر هزینهها” بوده است. این بخش شامل تراکنشهای مالی با کارت اعتباری، بهویژه برداشت نقدی از خودپرداز و پرداختهای دستی است.
بر اساس گزارش بانک مرکزی، سهم این بخش از کل هزینههای کارت اعتباری از ۴٫۲۸ درصد در تیر ۲۰۲۳ به ۷٫۲۳ درصد در تیر ۲۰۲۵ رسیده است. در همین دوره، کل هزینههای کارت اعتباری ۲۲۷٫۶۷ درصد رشد کرده، اما رشد برداشت نقدی به ۴۵۴٫۳۵ درصد رسیده که نشان میدهد شهروندان نیاز نقدی خود را بیشازپیش از طریق کارتهای اعتباری تأمین میکنند.
کارت اعتباری؛ جایگزین وامهای خرد
رشد هزینهها بر اساس بخشها
طبق دادههای بانک مرکزی، مانده کل هزینههای کارت اعتباری در تیر ۲۰۲۵ به ۱۸٫۷۳ تریلیون لیر رسید، در حالی که این رقم در تیر ۲۰۲۳ حدود ۵٫۷۱ تریلیون لیر بود. این افزایش علاوه بر تورم، ناشی از گرایش مردم به استفاده از کارت اعتباری برای پوشش نیازهای مالی فوری است.
برداشت نقدی و جذابیت نرخ بهره
برداشت نقدی با کارت اعتباری به دلیل نرخ بهره نسبتاً پایینتر در مقایسه با وامهای خرد، جذابیت بیشتری پیدا کرده است. نرخ بهره برداشت نقدی در تیر ۲۰۲۳ ۱٫۹۱ درصد بود. با وجود افزایش نرخ سیاستی بانک مرکزی، این نرخ از نوامبر ۲۰۲۳ تا مارس ۲۰۲۴ در سطح ۴٫۴۲ درصد ثابت ماند. سپس در مارس ۲۰۲۴ به ۵ درصد رسید، اما در تیر ۲۰۲۵ همراه با کاهش نرخ سیاستی به ۴٫۷۵ درصد کاهش یافت.
این شرایط باعث شد برداشت نقدی از کارتهای اعتباری به یکی از سریعترین بخشهای رشد هزینهها تبدیل شود.
افزایش سهم پرداخت مالیات با کارت اعتباری
یکی دیگر از بخشهایی که در این دو سال رشد چشمگیری داشت، پرداختهای مالیاتی با کارت اعتباری است.
- حجم پرداختهای مالیاتی با کارت طی دو سال گذشته ۵۱۲٫۳ درصد افزایش یافته است.
- سهم این بخش از کل هزینهها از ۳٫۱۶ درصد در تیر ۲۰۲۳ به ۵٫۹۱ درصد در تیر ۲۰۲۵ رسیده است.
این افزایش هم به دلیل گسترش استفاده از کارت در پرداختهای عمومی و هم به دلیل رشد نرخ مالیاتها اتفاق افتاده است.
تغییرات سهم بخشهای مختلف در هزینههای کارت اعتباری
علاوه بر رشد شدید در بخش برداشت نقدی و پرداخت مالیات، تغییرات دیگری نیز در توزیع هزینههای کارت اعتباری دیده میشود:
- کاهش ۲٫۷۹ واحد درصدی در سهم گروه لوازم برقی و الکترونیکی
- کاهش ۱٫۰۵ واحد درصدی در سهم پرداختهای بیمه
- کاهش ۰٫۸۳ واحد درصدی در سهم بلیتهای هوایی
- کاهش ۰٫۷۵ واحد درصدی در سهم پوشاک و کفش
- کاهش ۰٫۶۶ واحد درصدی در سهم سوخت و فرآوردههای نفتی
- کاهش ۰٫۷۵ واحد درصدی در سهم فروشگاهها و مراکز خرید (از ۱۸٫۶۷ درصد به ۱۷٫۹۲ درصد)
این روند نشان میدهد که مردم بخشی از هزینههای مصرفی خود را کاهش داده و در مقابل، برای پرداخت نقدی و مالیاتها بیشتر به کارت اعتباری روی آوردهاند.
جمعبندی
کارت اعتباری در ترکیه طی دو سال گذشته از یک ابزار صرفاً پرداختی، به یک ابزار مالی چندمنظوره برای تأمین نقدینگی، پرداختهای عمومی و پوشش هزینههای روزمره تبدیل شده است. سیاست پولی سختگیرانه، افزایش نرخ بهره و فشار تورمی موجب شده برداشت نقدی و پرداخت مالیات با کارت اعتباری بهطور قابلتوجهی افزایش یابد.
