زلزله‌ی بزرگ و مورد انتظار استانبول، دیر یا زود رخ خواهد داد. اما ما تا چه اندازه برای مواجهه با آن آماده‌ایم؟ در اینجا مروری کلی بر وضعیت ساختمان‌های استانبول خواهیم داشت.
می‌خواهیم چند کلمه‌ای درباره واقعیت زلزله بگوییم. می‌دانم ممکن است این موضوع شما را نگران کند، اما من در انتقال اطلاعاتی که دارم، مسئولیت دارم و هر چه بتوانم این آگاهی را به افراد بیشتری برسانم، بهتر است.
ساختمان‌هایی که بین سال‌های ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۰ ساخته شده‌اند
در این دوره، عمدتاً از ماسه‌ی دریا (همراه با پوسته‌های صدف) در ساخت استفاده شده و بتن‌ها بدون توجه به دانه‌بندی صحیح تولید شده‌اند. نسبت آب به سیمان به صورت تجربی تعیین شده و ملات‌ها نیز بدون فرمول مشخص تهیه شده‌اند. ساختمان‌ها فاقد پروژه‌های مهندسی دقیق بوده و تنها با هدف ایستایی ساخته شده‌اند.
در بسیاری از آزمایشگاه‌ها، حداکثر مقاومت بتن این ساختمان‌ها بین ۱۵ تا ۱۹ مگاپاسکال اندازه‌گیری شده، در حالی که حداقل استاندارد در استانبول باید بین ۲۵ تا ۳۰ مگاپاسکال باشد. این ساختمان‌ها در برابر زلزله شانس چندانی برای بقا ندارند و در صورت وقوع زلزله‌ی بزرگ، خسارات سنگینی به بار خواهند آورد.
بسیاری از این ساختمان‌ها در مناطقی مانند باکیرکوی، یشیل‌کوی، گوزتپه، بخشی از اوسکودار، کادیکوی و خیابان بغداد واقع شده‌اند. اگرچه بسیاری از این ساختمان‌ها دارای مجوز اولیه هستند، اما استحکام آن‌ها به مرور زمان تحلیل رفته است.
دوره‌ی ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۰
این دوره همزمان با مهاجرت گسترده از روستا به شهر و آغاز ساخت‌وسازهای غیرقانونی در حاشیه‌ی شهرهاست.
خانواده‌هایی که به شهر می‌آمدند، معمولاً روی اراضی دولتی یا خصوصی، ساختمانی با شش مغازه در طبقه‌ی همکف و آپارتمان‌هایی در طبقات بالا احداث می‌کردند. سقف این ساختمان‌ها اغلب باز گذاشته می‌شد تا در آینده امکان اضافه کردن طبقات فراهم باشد.
مغازه‌های زیر ساختمان‌ها معمولاً مشاغل محلی مانند نجاری یا کارگاه‌های پولیش بودند. پس از چند سال پس‌انداز، یک طبقه به بنا اضافه می‌شد و این روند تا بزرگ شدن فرزندان ادامه می‌یافت. معمولاً پیش از انتخابات محلی نیز شهروندان به راحتی طبقه‌ای به ساختمان اضافه می‌کردند، چراکه انتظار مخالفتی از سوی شهرداری وجود نداشت.
بیشتر این ساختمان‌ها بدون مجوز ساخته شده‌اند و کیفیت بتن و آهن آن‌ها بسیار پایین است. مقاومت بتن این ساختمان‌ها در نمونه‌برداری‌ها بین ۵ تا ۱۵ مگاپاسکال گزارش شده که بسیار کمتر از حد استاندارد است.
نمونه‌های این نوع ساخت‌وسازها را در مناطق باعجیلار، قاضی عثمان‌پاشا، گونگورن، شیرین‌ائولر، اسنلر، زیتین‌بورنو، کاعیتهانه و بخش‌هایی از اوسکودار مشاهده می‌کنیم.
دوره‌ی ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰
این دوره شباهت زیادی به دوره‌ی قبلی دارد.
خانه‌های قدیمی با اضافه کردن طبقات، از دو یا سه طبقه به شش یا هفت طبقه افزایش یافته‌اند. گرچه در این دوره استفاده از میلگرد رایج‌تر شد، اما همچنان مشکل اساسی وجود داشت: بتن و آهن در طبقات زیرین بسیار ضعیف بود.
در این ساختمان‌ها، نمونه‌برداری از طبقات زیرزمین یا طبقه‌ی اول انجام می‌شود که نتایجی مشابه دوره‌ی قبلی دارد؛ یعنی مقاومت بین ۵ تا ۱۵ مگاپاسکال. نمونه‌های گرفته شده از طبقات بالاتر ممکن است مقاومت ۱۵ تا ۲۰ مگاپاسکال را نشان دهند، اما همچنان با استاندارد ۲۵ تا ۳۰ مگاپاسکال فاصله دارند.
در نتیجه، این ساختمان‌ها هم از نظر ایمنی در برابر زلزله وضعیت مناسبی ندارند.
دوره‌ی ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰
در این دوره، استفاده از بتن آماده و میلگردهای استاندارد گسترش یافت.
حتی در صورت تخلفات پیمانکاران، به دلیل محاسبات استاتیکی احتیاطی و استفاده از مصالح بهتر، این ساختمان‌ها در برابر زلزله مقاومت بیشتری دارند.
با اجرای مقررات سخت‌گیرانه‌تر در سال ۲۰۰۷ و افزایش نظارت بر ساخت‌وساز، بسیاری از ساختمان‌های این دوره از نظر ایستایی وضعیت بهتری پیدا کردند.
دوره‌ی ۲۰۱۰ تا کنون
این دوره را می‌توان دوره‌ی ساخت مقاوم‌ترین ساختمان‌های استانبول دانست.
تمام ساختمان‌های دارای مجوز و آن‌هایی که در چارچوب نوسازی شهری بازسازی شده‌اند، از ایمنی بالایی برخوردارند. تنها ساختمان‌های غیرقانونی ممکن است همچنان آسیب‌پذیر باشند.
نتیجه‌گیری
بررسی وضعیت ساختمان‌های استانبول نشان می‌دهد که بناهای ساخته شده بین سال‌های ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۰ به دلیل استفاده از مصالح بی‌کیفیت و عدم رعایت استانداردهای مهندسی، آسیب‌پذیری بالایی در برابر زلزله دارند.
از سوی دیگر، ساختمان‌های احداث شده پس از سال ۲۰۱۰ با رعایت دقیق مقررات و استانداردهای ساخت‌وساز و نظارت‌های مؤثر، از استحکام و ایمنی بسیار بیشتری برخوردارند.
بنابراین، توجه به نوسازی ساختمان‌های قدیمی و ارتقای کیفیت ساخت‌وسازها برای کاهش خسارات زلزله در استانبول، امری ضروری است.
