شرق ترکیه؛ شهر باستانی آنی و خرابه‌های آن در قارص
شهر باستانی آنی (Ani Harabeleri)، شهری باستانی در مسیر جاده ابریشم، با بناهایی که نمونه‌های مذهبی، اداری، نظامی و معماری مدنی دوره خود را به زمان حال منتقل کرده‌اند، توجه بسیاری را به خود جلب می‌کند.
این منطقه باستانی که در ۴۲ کیلومتری مرکز شهر قارص و در غرب رودخانه آرجا (Arpaçay) واقع شده است، مرز ترکیه و ارمنستان را تشکیل می‌دهد و در محدوده روستای اوجاکلی (Ocaklı) قرار دارد. این مکان بزرگ‌ترین خرابه باستانی در شرق آناتولی است.
با اینکه خرابه‌های تاریخی زیادی در این شهر وجود دارد، بازدیدکنندگان قارص باید حتماً از خرابه‌های آنی دیدن کنند، چرا که این مکان در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
دیوارهایی که شهر باستانی را احاطه کرده‌اند و همچنین کلیسای جامع، مسجد، کاروانسرا، پل و دیگر بناهای سالم این منطقه، از مهم‌ترین خرابه‌های آنی به شمار می‌روند. همچنین در این شهر، بقایای یک معبد زرتشتی نیز دیده می‌شود.
کلیسای آختامار در وان
کلیسای صلیب مقدس یا کلیسای آختامار (Akdamar Kilisesi یا Surp Haç Kilisesi)، در جزیره آختامار واقع شده است. این جزیره دومین جزیره بزرگ از چهار جزیره موجود در دریاچه وان است. این کلیسا که متعلق به کلیسای ارمنی آپوستولیک است، در دوره قرون وسطی به عنوان کلیسای سلطنتی برای حاکمان پادشاهی واسپوراکان ساخته شد. این کلیسا بعدها به عنوان مقر کاتولیکوس آختامار، که یک مرکز مستقل از کلیسای ارمنی بود، به مدت تقریباً هشت قرن فعالیت داشت.
کاخ ایشاک پاشا در آغری
کاخ ایشاک پاشا (İshak Paşa Sarayı) نمونه برجسته‌ای از کاخ‌های عثمانی در قرن هفدهم است. این کاخ و مجموعه اداری آن در منطقه دوغوبایزید استان آغری واقع شده است. ساخت کاخ توسط ایشاک پاشا که از ۱۷۹۰ تا ۱۷۹۱ پاشای منطقه چلدر بود، تکمیل شد. طبق کتیبه‌ای که روی درب آن قرار دارد، بخش حرم‌سرای کاخ در سال ۱۷۸۴ به اتمام رسید. این کاخ از معدود نمونه‌های باقی‌مانده از کاخ‌های تاریخی ترکیه است.
قلعه توشپا/وان، تپه باستانی و شهر قدیمی وان
توشپا در قرن نهم پیش از میلاد پایتخت اورارتوها بود که بعدها به شهر مدرن وان تبدیل شد. نام “وان” از “بیاینلی” (Biainili)، نام بومی اورارتو گرفته شده است. بقایای باستانی این منطقه در غرب شهر وان و شرق دریاچه وان قرار دارند. اورارتوها که در دوره‌ای همزمان با فریگی‌ها زندگی می‌کردند، شاید مهم‌ترین تمدن شرق ترکیه در زمان خود را تشکیل دادند.
قلعه توشپا در ساحل جنوبی دریاچه وان واقع شده است. به سمت شمال، تپه قلعه وان و به سمت جنوب، شهر قدیمی وان قرار دارند. کاوش‌ها در تپه، فرهنگ سکونتی ۵۰۰۰ ساله و در شهر قدیمی، ۸۰۰ سال زندگی شهری را آشکار کرده‌اند. این منطقه از هزاره سوم پیش از میلاد تا اوایل قرن دوازدهم مسکونی بوده و گنجینه‌ای شگفت‌انگیز از تاریخ بشریت را در خود حفظ کرده است.
سنگ‌قبرهای تاریخی احلات، قلعه اورارتویی و عثمانی در بیتلیس
احلات در ۵۰ کیلومتری بیتلیس و در لبه بزرگ‌ترین دریاچه ترکیه، دریاچه وان، با چشم‌اندازهای باشکوه قرار دارد. تاریخ این شهر به ۹۰۰ سال پیش از میلاد و دوره اورارتوها بازمی‌گردد؛ اما سنگ‌قبرهای مشهور این منطقه متعلق به قرن‌های دوازدهم تا پانزدهم هستند. این سنگ‌قبرها به دوره سلجوقیان تعلق دارند و مهم‌ترین آنها در قبرستان‌های خرابه‌شهر، تخت سلیمان، قبرستان چهل‌تن، قبرستان قلعه، قبرستان مرکزی و قبرستان میدان قرار دارند.
سایت باستانی ارسلان‌تپه در ملطیه
سایت باستانی ارسلان‌تپه (Arslantepe Arkeolojik Sit Alanı) در قلب دشت حاصلخیز ملطیه و حدود ۱۲ کیلومتری رود فرات واقع شده است. این تپه با ۴ هکتار وسعت و ۳۰ متر ارتفاع، دشت را احاطه کرده است. تاریخ این منطقه به دوره کالکولیتیک در هزاره پنجم پیش از میلاد بازمی‌گردد و ارتباط نزدیکی با تمدن بین‌النهرین داشته است.
