هفته مولانا در قونیه؛ جشن عارفانه عشق و عرفان
هر سال در آذرماه، ترکیه به افتخار مولانا جلال‌الدین رومی، شاعر و عارف بزرگ، هفته‌ای سرشار از مراسم‌های عرفانی و معنوی را برگزار می‌کند. این رویداد که به مناسبت سالروز وفات او به نام “شب عروس” یا “شِبِ عروس” شناخته می‌شود، فرصتی است برای ادای احترام به آموزه‌های عمیق انسانی و روحانی این عارف بزرگ و شناختی بیشتر از قونیه.
موزه مولانا
قونیه که از قرن 12 تا 13 میلادی پایتخت ترکان سلجوقی بود، یکی از بزرگ‌ترین مراکز فرهنگی ترکیه به شمار می‌رود. در این دوره از توسعه فرهنگی، سیاسی و مذهبی، مولانا جلال‌الدین رومی فرقه‌ای تصوفی بنیان نهاد که در غرب به نام سماع‌گران شناخته می‌شود.
آرامگاه زیبای کاشی‌کاری‌شده سبز رنگ مولانا، مشهورترین بنای قونیه است. مدرسه قدیمی درویشان که به این آرامگاه متصل است، اکنون به عنوان موزه‌ای فعالیت می‌کند که نسخه‌های دست‌نویس آثار مولانا و مجموعه‌هایی مرتبط با تصوف را به نمایش می‌گذارد.
هر سال در نیمه اول ماه دسامبر، مراسم شب عروس (شبی که به وصال تعبیر می‌شود) به یاد مولانا جلال‌الدین رومی برگزار می‌شود. در این مراسم، مردانی با لباس‌های سفید حرکات چرخشی هماهنگ و جذابی اجرا می‌کنند که حالتی شبیه به خلسه دارد و مخاطبان را شگفت‌زده می‌کند.
محوطه نوسنگی چاتال‌هویوک
چاتال‌هویوک یکی از نخستین سکونتگاه‌های دوره نوسنگی است که نمونه‌های منحصر به فردی از نخستین طراحی داخلی، نقاشی‌های چشم‌انداز و اشیای مقدس مرتبط با خدای مادر را ارائه می‌دهد و به بررسی آغاز زندگی شهرنشینی کمک می‌کند.
چاتال‌هویوک نخستین سکونتگاه، شهرنشینی و اهلی‌سازی حیوانات در جهان بوده و از سال 2012 در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
این محوطه با آثار هنری و صنایع دستی برجسته که قدمت آن‌ها به 7400 سال پیش از میلاد می‌رسد، کلیدی برای درک اسرار آغاز کشاورزی و تمدن به شمار می‌رود. سازمان اجتماعی و طراحی شهری چاتال‌هویوک منعکس‌کننده ایده‌های برابری‌طلبانه تلقی می‌شود.
تپه‌ها و آثار موجود نشان می‌دهند که تاریخ معدن‌کاری در آناتولی به دوران نوسنگی بازمی‌گردد و شواهدی از فعالیت‌های کشاورزی، شکار و گردآوری در آن زمان موجود است. چاتال‌هویوک همچنین اولین مکانی است که طرح شهری در نقاشی‌های دیواری به تصویر کشیده شده است. مُهرهای سفالی یافت شده در این منطقه، نشان‌دهنده ظهور مفهوم مالکیت در آن دوران است.
تپه علاءالدین و مسجد علاءالدین
تپه علاءالدین در منطقه کاراتای قونیه، یکی از سکونتگاه‌های مهم دوران پیشاتاریخ است و از نظر تاریخ هنر، معماری، باستان‌شناسی و علم تاریخ اهمیت ویژه‌ای دارد.
در دوره‌ای که قونیه پایتخت امپراتوری سلجوقیان بود، گفته می‌شود سلطان علاءالدین از مردم خواست تا برای ساخت مسجد، خاک را به مرکز شهر بیاورند و تپه‌ای ایجاد کنند. مسجد علاءالدین که یکی از آثار مهم تاریخی باقی‌مانده است، بر بالای این تپه قرار دارد.
این مسجد در سال 1221 و در زمان سلطان علاءالدین کیقباد ساخته شد و بقایای کاخ امپراتوری سلجوقیان در نزدیکی آن قرار دارد. امروز، این مکان علاوه بر ارزش تاریخی، به یک مقصد محبوب گردشگری و تفریحی تبدیل شده است.
مدرسه کاراتای و موزه آثار کاشی قونیه
مدرسه کاراتای که از سال 1955 به عنوان موزه آثار کاشی فعالیت می‌کند، در سال 1251 توسط امیر جلال‌الدین کاراتای در زمان سلطان عزالدین کیکاووس دوم ساخته شد.
فضای داخلی مدرسه با کاشی‌های موزاییکی و لعاب‌دار تزئین شده است و به سبک “مدرسه با حیاط بسته” طراحی شده تا علوم حدیث و تفسیر را آموزش دهد.
مدرسه اینجه مناره
این مدرسه که به موزه آثار سنگی و چوبی نیز معروف است، در منطقه سلجوقی قونیه قرار دارد. مدرسه‌ای یک‌طبقه با حیاط بسته است که نام خود را از مناره باریک در گوشه شمال شرقی خود گرفته است.
این مدرسه در سال 1264 توسط وزیر صاحب‌عطا فخرالدین علی ساخته شد و نمونه‌ای برجسته از کتیبه‌نگاری هنر خط اسلامی را ارائه می‌دهد.
سیله
سیله که در 15 کیلومتری مرکز قونیه قرار دارد، برای تمدن‌های آناتولی اهمیت ویژه‌ای داشته و در دوران اولیه مسیحیت یک مرکز مهم به شمار می‌رفت.
این منطقه شامل آثار تاریخی همچون صومعه‌ها، کلیساها، مساجد، و نیز مناظر طبیعی زیبایی نظیر دریاچه سد و جنگل‌ها است. کلیسای معروف آیا النا از جمله مهم‌ترین آثار این منطقه به شمار می‌رود.
کلیسای آیا النا
این کلیسا در سال 327 میلادی توسط هلنا، مادر امپراتور بیزانس، کنستانتین کبیر، در زمان عبور از قونیه و بازدید از معابد مسیحی ساخته شد و طی قرون متمادی بارها مرمت شده است.
موزه پانورامای قونیه‌نما
این موزه که یکی از سه موزه بزرگ پانورامیک ترکیه است، زندگی اجتماعی قرن 13 قونیه و فرهنگ مولوی را به تصویر می‌کشد. این موزه در نزدیکی موزه مولانا واقع شده و نمایشگاه‌های داخلی و فضای باز آن زندگی و آثار مولانا جلال‌الدین رومی را بازنمایی می‌کند.
موزه باستان‌شناسی قونیه
این موزه شامل آثار دوره‌های نوسنگی، عصر برنز، هیتی، فریگی، یونانی، رومی و بیزانسی است و مجموعه‌های ارزشمندی از کاوش‌های مناطق مختلف قونیه را به نمایش می‌گذارد.
مسجد عزیزیه
این مسجد که از سنگ گودنه ساخته شده، نمونه‌ای برجسته از معماری دوره متأخر عثمانی است و در مرکز شهر قونیه قرار دارد.
شهر باستانی کیلیسترا
این شهر باستانی در 45 کیلومتری جنوب غربی قونیه واقع شده و شامل بناهایی چون کلیساها، صومعه‌ها، برج‌های دیدبانی و راه‌های باستانی است.
یادمان آبی هیتی افلاتون‌پینار
این یادمان آبی در نزدیکی بی‌شهیر قرار دارد و نشان‌دهنده اهمیت آب در فرهنگ و تمدن هیتی‌ها است. این یادمان در سال 2014 به فهرست موقت میراث جهانی یونسکو افزوده شد.
موزه مردم‌شناسی و باستان‌شناسی نصرالدین خواجه
این موزه در آق‌شیهر قرار دارد و شامل اتاق‌هایی است که به ترتیب دوره‌های مختلف تاریخی و آثار مردم‌شناسی را به نمایش می‌گذارند. پارک خنده نیز با مجسمه‌های کوچک الهام گرفته از لطیفه‌های نصرالدین خواجه، فضای سرگرم‌کننده‌ای برای بازدیدکنندگان فراهم کرده است.
درباره مراسم مولانا
- شب عروس (Şeb-i Arus): شب 17 دسامبر، مهم‌ترین شب مراسم است و به عنوان شب وصال مولانا با خداوند گرامی داشته می‌شود. این شب به دلیل جایگاه معنوی ویژه‌ای که دارد، به «شب عروس» معروف است.
- رقص سماع: در این مراسم، دراویش مولوی در تالارهای بزرگ شهر قونیه با لباس‌های خاص سفید و چرخش‌های موزون، آئین معنوی سماع را اجرا می‌کنند. این رقص نمادی از سفر روحانی انسان به سوی خداوند و بازگشت به خلقت است.
- کنسرت‌ها و سخنرانی‌ها: در طول هفته مراسم، کنسرت‌های موسیقی عرفانی، سخنرانی‌ها و برنامه‌های فرهنگی متنوع برگزار می‌شود.
- بازدید از مقبره مولانا: گردشگران و زائران می‌توانند از آرامگاه مولانا در موزه مولانا در مرکز شهر قونیه دیدن کنند.
چگونه می‌توان به مراسم مولانا رفت؟
- مسیرهای دسترسی:
- پرواز: شهر قونیه فرودگاه بین‌المللی دارد و می‌توانید از استانبول یا آنکارا پرواز مستقیم بگیرید.
- قطار سریع‌السیر: از استانبول یا آنکارا می‌توانید با قطارهای سریع‌السیر به قونیه بروید. این روش اقتصادی و راحت است.
- اتوبوس: بسیاری از شرکت‌های اتوبوسرانی ترکیه نیز سرویس‌های مستقیم به قونیه ارائه می‌دهند.
- اقامت:
- هتل‌های زیادی در قونیه برای گردشگران وجود دارد، اما به دلیل ازدحام مراسم بهتر است از قبل رزرو کنید.
- اگر به دنبال تجربه‌ای خاص هستید، هتل‌های سنتی نزدیک موزه مولانا انتخاب مناسبی هستند.
- بلیط مراسم:
- برای شرکت در رقص سماع، باید از قبل بلیط رزرو کنید. بلیط‌ها معمولاً به صورت آنلاین و از طریق وبسایت‌های رسمی یا دفاتر گردشگری قونیه قابل خریداری هستند.
- همچنین برخی از برنامه‌ها رایگان هستند و نیازی به بلیط ندارند.
نکات مهم:
- بهتر است لباس مناسب و ساده برای مراسم بپوشید، زیرا این رویداد جنبه‌ای عرفانی و مذهبی دارد.
- در طول بازدید از موزه مولانا، رعایت احترام به فضای مقدس ضروری است.
اگر قصد سفر دارید، این مراسم فرصت خوبی برای تجربه فرهنگی و عرفانی منحصر به فرد است.
