تعریف فرانچایز و شاخه‌های آن
فرانچایز چیست؟
صاحب‌امتیاز یک برند، تحت شرایط خاص، می‌تواند برای مدیریت و اجرای کسب‌وکار خود، در ازای ارائه پشتیبانی در مدت مشخص و دریافت هزینه معین، برند خود را در اختیار سرمایه‌گذاران مستقل قرار دهد. به این رابطه تجاری «فرانچایز» گفته می‌شود.
سیستم فرانچایز دارای سه عنصر اساسی است:
- عملکرد سیستم واحد: سیستم فرانچایز تحت‌نظر برند و طبق سیستم واحد فعالیت می‌کند. بخش‌های مختلف آن عملکردی یکسان دارند و محصول یا خدمات واحدی ارائه می‌دهند.
- رابطه بلندمدت و ساختارمند: در سیستم فرانچایز، رابطه‌ای بلندمدت و مبتنی بر نظم حاکم است. فرانچایزر برای هر خریدار قرارداد طولانی‌مدتی تنظیم و امضا می‌کند، نماینده را انتخاب می‌کند، محل فعالیت را تأیید کرده و نحوه انجام کار را تعیین می‌کند. او کارکنان را آموزش می‌دهد، اصول اساسی کار را شرح می‌دهد و از کار آن‌ها حمایت می‌کند. همچنین، فرانچایزی‌ها به‌طور مستمر از نظر رضایت مشتری و بازدهی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.
- پرداخت هزینه به فرانچایزر: فرانچایزی‌ها در ازای استفاده از برند و خدمات، هزینه‌ای به فرانچایزر پرداخت می‌کنند. این سه عنصر در کنار هم، سیستم فرانچایز را شکل می‌دهند.
افرادی که به‌صورت مستقل و بدون برند واحد فعالیت می‌کنند، سیستم یکسانی ندارند، یا پس از آموزش، پیگیری خاصی در مورد عملکرد آن‌ها صورت نمی‌گیرد، با قراردادهای بلندمدت کار نمی‌کنند و در قبال خدماتشان هزینه‌ای دریافت نمی‌کنند، فرانچایز محسوب نمی‌شوند.
فرانچایزر و فرانچایزی چه کسانی هستند؟
به فروشنده سیستم فرانچایز که صاحب کسب‌وکار است، «فرانچایزر» و به خریدار این سیستم «فرانچایزی» گفته می‌شود.
انواع طبقه‌بندی فرانچایز
فرانچایز تک‌واحدی:
در این مدل، فرانچایزر اجازه افتتاح فقط یک شعبه را به فرانچایزی می‌دهد. البته فرانچایزی می‌تواند شعبه‌های دیگری را نیز خریداری کند، به شرطی که عملکرد شعبه اول او موفقیت‌آمیز باشد. به این حالت Multiple-Single Unit گفته می‌شود.
فرانچایز چندواحدی:
در این مدل، فرانچایزر از ابتدا حق تأسیس چندین شعبه را به فرانچایزی می‌دهد و شامل سه نوع است:
- حق توسعه منطقه‌ای (Area Development):
در این مدل، فرانچایزی حق دارد در یک بازه زمانی مشخص و در محدوده جغرافیایی تعیین‌شده، بیش از یک شعبه را راه‌اندازی کند. به‌عنوان مثال، ممکن است توافق شود که فرانچایزی پنج شعبه را طی پنج سال در یک محدوده جغرافیایی مشخص تأسیس کند و در این مدت حق انحصاری آن محدوده را داشته باشد. - مستر فرانچایز (Master Franchise یا Sub-Franchising):
در این مدل، فرانچایزی امتیازات بیشتری نسبت به مدل «توسعه منطقه‌ای» دریافت می‌کند. به این صورت که علاوه بر حق افتتاح تعداد مشخصی شعبه در یک محدوده جغرافیایی، مجوز فروش امتیاز فرانچایز به دیگران در همان محدوده را نیز دارد که به آن «ساب‌فرانچایز» گفته می‌شود. در نتیجه، مستر فرانچایز مسئول بسیاری از فعالیت‌ها، تعهدات و منافع فرانچایزر است؛ از جمله حمایت و آموزش، دریافت مبلغ اولیه و رویالتی. - نماینده منطقه‌ای (Area Representative):
این مدل، یک نوع هیبریدی از فرانچایز چندواحدی است. در اینجا «نماینده منطقه» حق فروش فرانچایز و ارائه خدمات در یک منطقه را خریداری می‌کند و در ازای هر فروش، درصدی از مبلغ اولیه و رویالتی را دریافت می‌کند. البته نماینده منطقه به‌صورت مستقیم با خریداران شعبه‌های فرانچایز قرارداد منعقد نمی‌کند.
حق امتیاز چیست؟
حق امتیاز، مبلغی است که به‌طور منظم توسط فرانچایزی به فرانچایزر پرداخت می‌شود و معمولاً درصدی از فروش ناخالص فرانچایزی است.
منبع: کتاب «فرنچایز و سرمایه‌گذاری بر روی برند» نوشته مهدی رسول‌زاده
منبع اصلی در لینکدین
