در سال‌های اخیر، خودروهای برقی نه‌تنها در تبلیغات و شبکه‌های اجتماعی، بلکه در اولویت‌های سیاست‌گذاران، رؤیای مصرف‌کنندگان و راهبردهای اقتصادی کشورها جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده‌اند. با افزایش نگرانی از آلاینده‌های زیست‌محیطی، تغییر الگوهای خرید و پیشرفت فناوری، این صنعت در حال تجربة تحولی سریع و پیچیده است.
بررسی‌های آماری منتشرشده توسط پلتفرم‌های معتبری مانند Statista و World in Data نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۲۳، نزدیک به ۲۰ درصد از خودروهای فروخته‌شده در جهان تمام برقی بوده‌اند؛ عددی که چند سال پیش حتی دور از دسترس تصور می‌شد.
نروژ با سهم چشمگیر ۹۳ درصدی از فروش خودروهای برقی در سال ۲۰۲۳، از پیش‌گامان این مسیر محسوب می‌شود. چین نیز با نرخ ۳۸ درصد، در رتبة بعدی قرار دارد و کشورهایی چون آلمان، بریتانیا و اتحادیة اروپا نیز با سهم‌هایی بین ۲۲ تا ۲۵ درصد در حال تثبیت جایگاه خود هستند. این آمار در حالی است که میانگین جهانی استفاده از خودروهای برقی حدود ۱۸ درصد اعلام شده است.
باوجود این، کشورهایی نظیر هند و آفریقای جنوبی هنوز به این تحول جهانی واکنش قابل‌توجهی نشان نداده‌اند. فقدان زیرساخت‌های شارژ، سطح درآمد پایین‌تر و هزینه‌های نگهداری باتری، از جمله موانعی هستند که موجب شده‌اند پذیرش این فناوری در کشورهای درحال‌توسعه کندتر از کشورهای پیشرفته باشد.
از منظر مصرف‌کننده، چالش‌هایی مانند «اضطراب برد» – یعنی نگرانی از اتمام شارژ در مسیر – و محدودیت در ایستگاه‌های شارژ سریع همچنان مطرح‌اند. آمارها نشان می‌دهند که آمریکا باوجود حضور برند قدرتمندی چون تسلا، تنها ۲ درصد از بازار خودروهای برقی را به خود اختصاص داده و همین موضوع برخی تحلیلگران را به تعجب واداشته است.
باتوجه‌به بررسی‌های اخیر، ایالات متحده و چین در حوزة زیرساخت‌های شارژ سرمایه‌گذاری کلانی انجام داده‌اند. تعداد ایستگاه‌های شارژ در جهان از ۲۰۰ هزار در سال ۲۰۱۶ به ۲.۵ میلیون در ۲۰۲۴ رسیده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۹ این رقم از مرز ۴ میلیون عبور کند. چنین رشدی نشان می‌دهد که فراهم‌سازی زیرساخت‌های فنی یکی از عناصر کلیدی برای تسریع پذیرش خودروهای برقی در سطح جهانی است.
همچنین مطالعات نظرسنجی از کاربران خودروهای تمام برقی – مانند تحقیق شرکت آلمانی You Scale بیانگر رضایت نسبی اما نه عالی از عملکرد این خودروهاست. تنها ۴۳ درصد از شرکت‌کنندگان این خودروها را توصیه کرده‌اند، درحالی‌که ۲۰ درصد مخالفت داشته‌اند و ۳۷ درصد نیز نظری نداشته‌اند.
تحلیلگران بر این باورند که موفقیت بلندمدت بازار خودروهای برقی به هم‌افزایی میان دولت‌ها، شرکت‌های خصوصی و آگاهی اجتماعی بستگی دارد. کشورهایی که در مسیر تحول انرژی به‌سوی منابع تجدیدپذیر حرکت کرده‌اند، می‌توانند از خودروهای برقی به‌عنوان ابزاری مؤثر برای کاهش آلایندگی‌های کربنی بهره‌برداری کنند. چراکه تولید برق از منابع غیر فسیلی شرط اساسی برای تحقق اثرات مثبت زیست‌محیطی این خودروهاست.
در نهایت، تمرکز کشورهایی چون چین و آمریکا – به‌عنوان بازیگران اصلی اقتصاد جهانی – بر توسعه فناوری‌های خودروهای برقی، نشانه‌ای روشن از آیندة پرقدرت این بازار است. آینده‌ای که در آن، نوآوری، سیاست‌گذاری هوشمند و عزم جهانی، مسیر خودروهای سبز را از تقاطع دود و مصرف، به بزرگراهی روشن و پایدار هدایت خواهد کرد.
چین در صدر فروش خودروهای برقی؛ نروژ در صدر پذیرش فناوری الکتریکی
بررسی‌های آماری منتشرشده از سوی منابعی مانند Statista و World in Data نشان می‌دهد که چین از سال ۲۰۱۶ تاکنون بی‌رقیب در صدر جدول درآمد حاصل از فروش خودروهای برقی قرار گرفته است. این جایگاه نه به دلیل قیمت بالای محصولات، بلکه به‌خاطر حجم عظیم فروش در بازار داخلی پرجمعیت این کشور است. سیاست‌های قیمت‌گذاری رقابتی و حمایت دولت از تولیدکنندگان داخلی، زمینه را برای کنارزدن بسیاری از رقبا فراهم کرده است.
ایالات متحده نیز باوجود نوسانات، در بیشتر سال‌ها در میان پنج کشور پیشتاز قرار دارد. از سوی دیگر، کشورهای آلمان و بریتانیا با تمرکز بر توسعه فناوری و افزایش تولید، جایگاه خود را به‌عنوان بازیگران قدرتمند حفظ کرده‌اند.
در نموداری که (Trends in electric cars – Global EV Outlook 2024 – Analysis – IEA) روند ۱۵ سالة بازار خودروهای برقی را بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۲۳ به تصویر می‌کشد، محور عمودی سهم خودروهای برقی از کل خودروهای سواری را نشان می‌دهد. این داده‌ها شامل خودروهای کاملاً برقی Full Electric Vehicles و خودروهای هیبریدی قابل‌شارژ Plug-in Hybrid Vehicles است. برخلاف مدل‌های هیبریدی معمولی، خودروهای Plug-in Hybrid دارای موتور احتراقی و موتوربرقی هستند و به‌عنوان بخشی از ناوگان خودروهای الکتریکی محسوب می‌شوند.
بااین‌حال، در نمودار فعلی تنها خودروهای تمام برقی All Electric Vehicles لحاظ شده‌اند. این تفکیک آماری امکان بررسی دقیق‌تری از سهم واقعی خودروهای برقی در بازار جهانی را فراهم می‌سازد و تصویری شفاف‌تر از روند فعلی ارائه می‌دهد.
بر اساس همین آمار، در سال ۲۰۲۳ نروژ به طور کامل پذیرای این فناوری شده و ۹۳٪ از خودروهای فروخته‌شده در این کشور، تمام برقی بوده‌اند. چین با سهم ۳۸ درصدی در رتبة دوم قرار دارد و کشورهای آلمان و بریتانیا نیز با نرخ ۲۵ درصدی از هر چهار خودروی فروخته‌شده تمام برقی، یکی را به خود اختصاص داده‌اند. اتحادیه اروپا با ۲۲ درصد در میانة این مسیر قرار دارد. میانگین جهانی نیز ۱۸ درصد اعلام شده است؛ یعنی از هر پنج خودروی جدید، یکی تماماً برقی است.
باوجود رشد قابل‌توجه در کشورهای توسعه‌یافته، آمارها نشان می‌دهند که کشورهایی مانند هند و آفریقای جنوبی هنوز با این تغییرات همگام نشده‌اند. این تفاوت‌ها ممکن است به دلایل اقتصادی، نبود زیرساخت‌های فنی و اولویت‌های متفاوت دولت‌ها برگردد.
نکتة قابل‌توجه آن است که تمام نمودارهای بررسی‌شده صرفاً مربوط به خودروهای سواری هستند. وسایل نقلیة دیگر مانند موتورسیکلت، کامیون، اتوبوس و تریلی در این آمارها لحاظ نشده‌اند. بااین‌حال، روند روبهرشد استفاده از فناوری‌های برقی در این دسته‌ها نیز دیده می‌شود. وسایلی مانند اتوبوس و کامیون به دلیل پیمایش بالا و نقششان در انتشار گازهای گلخانه‌ای، می‌توانند با گذار به نسخه‌های تمام برقی، نقش مهمی در کاهش آلایندگی ایفا کنند.
فناوری باتری و زیرساخت‌های شارژ؛ آیندة خودروهای برقی زیر ذره‌بین رقابت جهانی
با گسترش روزافزون بازار خودروهای برقی، سرمایه‌گذاران، شرکت‌های بزرگ و دولت‌ها به دنبال تثبیت جایگاه خود در صنعتی هستند که علاوه بر تأثیرات زیست‌محیطی، پتانسیل‌های اقتصادی قابل‌توجهی نیز دارد. در این میان، رقابت میان چین و آمریکا بار دیگر در عرصة فناوری به چشم می‌خورد. یکی از کلیدی‌ترین محورهای این رقابت، پیشرفت در فناوری باتری است که عامل تعیین‌کننده در دوام، هزینه و جذابیت خودروهای برقی برای مصرف‌کننده هست.
چالش اضطراب برد و ضرورت نوآوری در باتری
یکی از موانع روانی در مسیر خرید خودروهای برقی، مسئله‌ای به نام “اضطراب برد” یا range anxiety است. به عبارتی، ترس از تمام‌شدن شارژ در میانة مسیر و ناتوانی در رسیدن به مقصد. افزایش ظرفیت باتری‌ها می‌تواند این نگرانی را برطرف کرده و با افزایش اعتماد مصرف‌کنندگان، موجب رونق هرچه بیشتر بازار شود. شرکت‌های پیشتاز در صنعت، به‌خوبی از این دغدغه آگاه‌اند و تلاش‌های جدی برای رفع آن در جریان است.
انتخاب‌های فردی یا سیاست‌های کلان؟
بر اساس ارزیابی‌های عمومی در کنار داده‌های آماری سایت Statista، علاقة روبهرشد مردم به خودروهای برقی تنها به فناوری و قیمت محدود نمی‌شود؛ بلکه انتخاب‌های شخصی و دغدغه‌های زیست‌محیطی نیز نقشی مؤثر دارند. در جوامع توسعه‌یافته، مفاهیمی مانند پایداری، ردپای کربن و دغدغه‌های اقلیمی در اولویت مصرف‌کنندگان قرار گرفته است.
بااین‌حال، تحلیل‌ها نشان می‌دهد که در کشورهای درحال‌توسعه، انگیزة اصلی برای خرید خودروهای برقی همچنان «هزینه» است. مردم باید احساس کنند که خرید خودروی برقی در مقایسه با خودروهای بنزینی یا دیزلی مقرون‌به‌صرفه‌تر است تا بتوان به رشد تقاضا امیدوار بود.
هزینه باتری؛ عامل بازدارنده بازار؟
باوجود رشد علاقه‌مندی به خودروهای برقی، نگرانی درباره هزینه باتری در بلندمدت، یکی از مهم‌ترین دلایل تردید در خرید این خودروهاست. ترس از افت ناگهانی ارزش خودرو یا نیاز به تعویض باتری با هزینه بالا، برخی خریداران بالقوه را به سمت گزینه‌های سنتی سوق می‌دهد. بدیهی‌ست که رفع این دغدغه نیازمند پیشرفت تکنولوژیک، سیاست‌های حمایتی و گارانتی‌های بلندمدت تولیدکنندگان است.
نقش دولت‌ها در توسعه بازار
در بسیاری از کشورها، دولت‌ها با ارائه مشوق‌هایی مانند تخفیف مالیاتی و تسهیلات خرید، به دنبال حمایت از بازار خودروهای برقی هستند. اگرچه برخی مصرف‌کنندگان به موضوع ردپای کربنی توجهی ندارند، اما برای نهادهای دولتی، کاهش آلایندگی هدفی اساسی‌ست. بر همین اساس، بسیاری از سیاست‌های حمایتی بر پایه اهداف زیست‌محیطی تنظیم شده‌اند.
ردپای کربن؛ انگیزه‌ای جهانی برای تحول
طبق گزارش برنامة محیط‌زیست سازمان ملل، در سال ۲۰۲۳ حدود ۵۷.۱ گیگا تن دی‌اکسیدکربن در جهان منتشر شده که ۷۷٪ از این میزان مربوط به کشورهای عضو گروه G20 بوده است. در این میان، چین با سهم ۳۰٪ و آمریکا با ۱۱٪ بیشترین نقش را داشته‌اند. داده‌ها نشان می‌دهد که حمل‌ونقل جاده‌ای سهم قابل‌توجهی در این میزان آلایندگی دارد – نکته‌ای که ضرورت گذار به خودروهای برقی را بیشتر نمایان می‌کند.
برق؛ هم راه‌حل، هم چالش
هرچند خودروهای برقی مستقیماً تولید آلایندگی نمی‌کنند، اما منبع تولید برق آن‌ها بسیار حیاتی است. برق اگر از منابع تجدیدپذیر تولید شود، نقش مثبتی در کاهش آلاینده‌ها دارد. ولی اگر از نیروگاه‌های حرارتی حاصل شود، استفاده از خودروی برقی عملاً تأثیر چشمگیری نخواهد داشت؛ بنابراین، کشورهای موفق در گذار انرژی می‌توانند از این فناوری به‌عنوان ابزاری کارآمد در مهار بحران اقلیمی بهره‌برداری کنند.
زیرساخت‌های شارژ سریع؛ حلقه اتصال فناوری با تجربه کاربر
در گزارش‌های اخیر، فناوری باتری و زیرساخت‌های شارژ به‌عنوان عواملی معرفی شده‌اند که می‌توانند سرنوشت بازار خودروهای برقی را تعیین کنند. برخلاف سوخت‌گیری در پمپ‌بنزین که کمتر از پنج دقیقه زمان می‌برد، شارژ کامل یک خودروی برقی ممکن است زمان‌بر باشد – و همین موضوع برای بسیاری از افراد، دلیل مهمی برای پرهیز از خرید چنین خودروهایی است.
در کشوری مانند آمریکا با جغرافیای گسترده، فراهم‌سازی ایستگاه‌های شارژ سریع در مسیرهای بین ایالتی امری حیاتی تلقی می‌شود و سرمایه‌گذاری دولت در این زمینه، بیانگر عزم جدی برای تحول حمل‌ونقل ملی است.
زیرساخت‌های شارژ و رضایت مصرف‌کنندگان؛ عوامل تعیین‌کننده آینده خودروهای برقی
در ادامه تحلیل روند روبهرشد خودروهای برقی، کارشناسان تأکید دارند که توسعه زیرساخت‌های شارژ و تجربه عملی کاربران در کنار پیشرفت‌های فناوری، نقش کلیدی در آینده این صنعت ایفا می‌کنند. گزارش‌های آماری نشان می‌دهد که یکی از چالش‌های مهم، تأمین ایستگاه‌های شارژ کافی، به‌ویژه در کشورهایی با گستره جغرافیایی وسیع مانند ایالات متحده است.
رشد سریع شبکه شارژ جهانی
آمار منتشرشده از منابعی نظیر Statista نشان می‌دهد که تعداد ایستگاه‌های شارژ در جهان از ۲۰۰ هزار در سال ۲۰۱۶ به بیش از ۲.۵ میلیون در سال ۲۰۲۴ رسیده است. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که تا سال ۲۰۲۹ این رقم از ۴ میلیون فراتر خواهد رفت – رشدی چشمگیر که می‌تواند نیازهای سفرهای بین‌شهری و بین‌کشوری را در آینده پاسخ‌گو باشد.
سه سناریوی سازگاری با خودروهای برقی
بر اساس مدل‌های تحلیلی، در سال ۲۰۲۴ تعداد خودروهای برقی در جهان حدود ۱۳ میلیون و ۶۸۰ هزار دستگاه تخمین زده می‌شود. اگر سازگاری بازار در سطح پایین باقی بماند، این رقم تا سال ۲۰۲۹ به ۱۵ میلیون و ۴۵۰ هزار می‌رسد. در صورت سازگاری متوسط، تعداد خودروها به ۱۸ میلیون و ۸۴۰ هزار خواهد رسید و در صورت سازگاری بالا، رقم موردانتظار ۲۲ میلیون و ۳۲۰ هزار دستگاه خواهد بود. این ارقام تنها پیش‌بینی هستند، اما نشان می‌دهند که زیرساخت‌ها و تجربه مصرف‌کننده چقدر در مسیر توسعه بازار مؤثرند.
تجربه عملی کاربران؛ پشت فرمان رضایت یا پشیمانی؟
به‌منظور سنجش دیدگاه دارندگان خودروهای تمام برقی، شرکت آلمانی YouScale نظرسنجی جامعی با مشارکت ۴۹۶۶ نفر انجام داده است. همه شرکت‌کنندگان مالک خودروهای تمام برقی بوده‌اند و نظرسنجی بین ۱۵ تا ۲۰ دقیقه به طول انجامیده است.
نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که تنها ۴۳٪ از شرکت‌کنندگان خودروهای برقی را توصیه می‌کنند، ۳۷٪ ابراز بی‌تفاوتی داشته‌اند و ۲۰٪ پاسخ منفی داده‌اند. در زمینه رضایت، برندهای تسلا، پورشه و ب‌ام‌و در جایگاه‌های نخست قرار دارند. بااین‌حال، ب‌ام‌و تنها موفق به کسب رتبه متوسط در میان کاربران شده است. ذکر نام برخی شرکت‌های خودروسازی در میان مشتریان YouScale احتمال تعارض منافع را ایجاد کرده، اگرچه نمی‌توان بی‌طرفی یا جهت‌گیری تحقیق را با اطمینان تأیید یا رد کرد.
تحلیل نهایی؛ انتخابی شخصی با نگاه به زیرساخت و نیاز واقعی
در این میان، کارشناسان تأکید دارند که مصرف‌کنندگان پیش از خرید، باید بر اساس شرایط فردی تصمیم‌گیری کنند – از میزان استفاده روزانه، مسافت‌های طی شده، نوع سفرها، زیرساخت‌های شارژ در کشور محل زندگی و مسیرهای پرکاربرد گرفته تا برآورد هزینه‌های نگهداری. انتخاب میان خودروی درون‌سوز، تمام برقی یا مدل هیبریدی قابل‌شارژ، یک تصمیم چندبُعدی است که نیازمند نگاه سنجیده است.
نگاهی به آینده بازار
اگر مجموع داده‌های مطرح‌شده در کنار هم قرار گیرند و بازار دچار شوک یا بحران غیرمنتظره نشود، چشم‌انداز آینده خودروهای برقی مثبت ارزیابی می‌شود. تفاوت‌های آماری میان کشورها نشان می‌دهد که هر کشور در حال شکل‌دادن به جایگاه خود در این بازار است. تمرکز اقتصادهای بزرگی چون چین و آمریکا بر این حوزه، نشانه‌ای روشن از پایداری و قدرت آینده بازار خودروهای برقی است.
مسیر پیشرو روشن‌تر از گذشته به نظر می‌رسد؛ باید دید در ۱۰، ۱۵ یا ۲۰ سال آینده، صنعت خودرو جهان در چه نقطه‌ای ایستاده است.
